MAKANAN TRADISIONAL BASA JAWI

                                                                      JAJANAN  TRADISIONAL

1.  APEM

            Apem  iku  kalebu  panganan  tradisional , rasane  sing  legi  nanging  uga  ana  kecut-kecute  sitik  sing  ngarai  apem  rasane  tambah  enak. Ing  jaman  saiki  jajanan  tradisional  wis  langka amarga  saiki  wis  akeh  panganan  saka  negara  liyane  sing  nyebar  ning  pirang -pirang  wilayah. kaya  dene apem ,saiki  wis  jarang  banget, biyasane apem iki  di dol  ning  pasar-pasar  tradisional, saliyane  rasane  sing  legi  kecut, wujude  apem  uga  empuk  lan alus  teksture. Mula  apem  iki  isa  dipangan  kanggao  kabeh  umur , saka  sing  tuwa  tekan  wong  enom.
            Apem  iki  digawe  saka  tepung  beras  lan  tape  budhin  utawa  kang  biyasane  wong  sering  nyeut  kenyos. Manfaate  tape  utawa  kenyos  iku  supaya  ana  rasa  kecute, aja  lali  gula  jawa  lan  gula  pasir nambah  rasa  legi  lan  enak. Sakliyane  iku  bahan-bahane  kang  digunaake  yaiku  ragi, banyu  klapa, lan  santen. Bahan-bahan  iku  kabeh  diuleni  kanthi  rata, banjur  dicetak nganggo  cetakan  khusus.
             Sawise  mateng  lan  ngembang  biyasane  apem  dihidangne  ora  ngunakake  godhong  kaya  dene  panganan  liya-liyane, nanging  biyasane  apem  dibungkus  nganggo  plastik.
             Miturut   crito  legenda,  jajanan  apem  di  gawa  Ki  Ageng  Gribig sing  isih  keturunan  Prabu  Brawijaya  sing  mulih  saka  Tanah  Suci. Ki  Ageng  Gribing  gawa  oleh-oleh  3  jajanan  saka  Tanah  Suci, amarga  cuma  sithik, akeh  sing  ora  kebagian, banjur jajan  apem  iki  digawe  maneh  karo  garwane, sakwise  dadi, apem  mau  banjur di wenehno  marang  penduduk  sekitar, penduduk  rebutan  apem, Ki  Ageng  Gribig  bengok "  YAQOWIYU'' sing  artine  "  Gusti  Alloh  paringana  kekuatan".
             Panganan  iki  banjur  dikenal  masyarakat  dadi  jajanan  apem, sing  asale  saka  saduran  bahasa  arab  "AFFAN"  sing  maknane  Ampunan (pangapuro), Tujuane  yaiku  masyarakat  kedah  nyuwun  ngapunten  dumateng  sang  pencipta, selot  suwe  kebiasaan  mbagi  apem  iki  nganti  acara-acara  selametan  arep  bulan  romadhon.
             Maknanipun  sami, nunjukaken  wontenipun  silahturahmi  amargi  benjangipun  ugi  di  pun  paringaken  kalih  tetanggi  utawi  santri (bilih  wonten  lingkungan  pesantren). Wedalipun  damel  apem   badhe  romadhon.

2. LEPET

               lepet  yaiku  panganan  sing  rasane  gurih  lan  mboten  mboseni, lepet  yaiku  panganan  sing  digawe  saka  beras  ketan  kang  dicampur  karo  parutan  klapa enom  lan  dimasak  karo  santen, lajeng dibungkus  karo  janur. Panganan  iki   nak  wis  mateng  lan di dahar  teksture  pancen  pliket  amargi  didamel  saking  ketan  nanging  rasane  ora  ana  tandhingane.
               Bahan  kanggo  gawe  lepet  yaiku :  beras  ketan  putih, santen , klapa, uyah, godhong  pandan  digodhog karo diudek  nganti  umob.  Banjur  lebokne  beras  ketan  nanging  genine  dicilikne, terus  udek  supaya  kecampur  lan  ngresep, terus  diangkat lan ditambahi  parutan  klapa  dan  disambi  diudek, jupuk  campuran  mau banjur  tutup  nganggo  turahan  janur. Tali  sing  dinggo  nali  digawe  saka  pring. Godog  malih  kira-kira  60  menit  karo  geni  sedhenagan  wae.
               Lepet  biyasane  digunakake  piyantun  jawi kanggo  dhaharan  menawi  idul  fitri, kupatan, wong meteng  lan  liyane. Lepet  uga  ora  kur dikenal  ana  ing  tlatah  jawa  nanging  lepet  uga dikenal  nganti  tanah  sunda, ananging  gedhene  beda. Ana  ing  sumatra  lan  semenanjung  malaya, ana  ing  aceh, minangkabau, lan  melayu  wonten  panganan  kang  mirip  yaiku  lepat. Ananging  lepat  ngangem  irisan  gula  aren  lan  parutan  klapa  lan  uga  dibungkus  nganggo  godhong  gedang.
               Sanajan  lepet  panganan  murahan  lan  anane  ana ing  desa, ananging  lepet  duweni  sejarah  kang  apik. Regane  tur  mboten  larang. Gampang  ditemokake. Kita  para  tiyang  tlatah  jawa, nduweni  kewajiban  kanggo  nglestareake budaya, kuliner  lan  sedaya  nandakake  ciri-ciri khase  tanah  jawa.
               Lepet  meniko  singkatanipun  disilep  sing  rapet (dikubur  sing  rapet)  maksutipun  sak  sampunipun  kito  ngakoni  kalepatan  ugi  nyuwun  ngapunten  lajeng  kalepatan  meniko  dipun  kubur  ingkang  rapet  kersane  boten  dadosaken  dendam  ngantos  kabeto  sedo.

3. LEMPER

            lemper  yaiku  kuliner  jajanan  sing  isih  ora  kesingkir  karo  perkembangan  budaya  nganti  saiki. Kuliner  jajanan  sing  nduweni  cita  rasa  gurih  iki  isih  kerep di temoni  ana  sak  jeroning  macem-macem kesempatan  nang  acara-acara  sing  mambu  adat, mulai  acara  pernikahan   nganti  acara  slametan . Nang  zaman  biyen  lemper ngrupakake  jajanan  sing  nduweni  aji  filosofi  kekancan. Filosofi  kuwi  manggon  nang  beras  ketanne  sing  kelet, iku  nggambarake  kekancanan  sing  rumaket  lan disuwun  iso  kelet  kaya  ketan. Lemper  dhewe awale isine  arupa  gebingan  utawa  sing  wektu  iki  luwih  populer  karan  serundeng,  yaiku  kambil enom  sing diolah  nganti  dadi  kaya  abon. neng  keluarga  kerajaan  neng  zaman  biyen,  lemper  diisi  karo  daging  sapi  sing dicacah utawa  iwak  pitik  sing  disuwir.
             lemper nganti  wektu  iki  isih  dadi  suguhan  khas  kanggo  para  dhayoh  Sri Sultan  Hamengkubuwana  ning  kraton  Yogyakarta,  lemper iki  dikenal  nganti  menyang  manca  negara. Panganan  iki  dikenal  nging  kabeh  nuswantara  Indonesia  dadi  ganjele  weteng  sadurunge  kalebon  tahap  panganan  gedhe.  Lemper  ugi  gadahi  filosofi  ingkang  mendalam  ingkang  asalipun saking  basa  jawi  gih  meniko '' yen di lem  atimu  ojo  memper''  ingkang artosipun yen  naliko di pun sanjung milo manah  jenengan  sampun  bombong. Wonten arti  sanesipun  wonten  inggilipun  langit  meniko  taksih  wonten  langit malih, lan  boten  pantes  menawi  kito  nyombongaken, amargi  manungso  meniko  namung  sebagianalit  saking  dunyo  menika.

4.  JADAH  UTAWA  TETEL

               Jadah  utawa  tetel  yaiku  salah  sijine  jajanan  tradisional  nuswantara  sing  saiki  jarang  ditemoni, kajabo  pas  acara-acara  ritual, khususe  ning  jawa  . Jadah  iki  biyasane  ning  jawa  di  gawe  ana  acara  lamaran  utawa  pernikahan  uga  acara  mitoni  anak, iki  nduweni  makna  lan  arti  dhewe. Jadah  iku ngawene  gampang-gampang  susah,  tapi pada  karo  wujute  nak  wis  wis  dadi, jadah  iku  nduweni  tekstur  sing  lembut, kenyal  uga  gurih. Nak  bosen  mangan  jadah  ngono  ae , isa  ugo  di  goreng  utawa  di  bakar.

carane  gawe  jadah

bahan :
- 500  gram  beras  ketan  pethak
- 1/2  kambil  enom , di parut  dawa
- 75  ml  banyu  panas
- uyah  secukupe
- godong  gedang  secukupe

carane  gawe :
1.Pususi  ketan  nganti  resik  trus  di rendem (dikom)  suwene  sewengi
2.Kukus  ketan nganti  setengah  mateng , angkat
3.Campur  ketan  karo  banyu, trus ditokne  ae  nganti  banyu  ngresep
4. Panasno  panci  pengukus, trus kukus  ketan  sampek  mateng, angkat
5. Campur  ketan  kukus , kambil  enom lan uyah  , di aduk  nganti  rata
6. Godhong  gedang di tata  ning  jerone  ember, banjur  lebokne  campuran  ketan  lan  parutan  kambil
    banjur  dinet-net  sampek  alus.
7. Nek  pingin  alus  manih  di net  nganggo  ulekan  sing  dibungkus  plastik  dhisik, sak  uwise  alus ,
    bungkus  karo  godhong  gedang  lan  padetno . Banjur  iris
8. Jadah  utawa  tetel  siap  dinikmati.
Jajanan  ingkang  arupi  ketos  meniko  menawi  di tingali  saking  jenenge, gih  meniko  ketos  saking  kata  khotan  saking  basa  arab  ingkang  artosipun  kalepatan, khotan  saged  dados  ketos  margi  tiyang-tiyang  jawi  sering  ngubah  sebatan  jeneng  supados  gampil  angsalipun  ngucapaken. Khotan  ingkang  artosipun  kalepatan  wau  gadahi  makna  filosofi  bilih  saking  kelepatan  meniko  kita  dados  manungsa  dituntut  supados  kedah  eling  dumateng  tindakan  ingkang  lepat  meniko, saking  meniko  dipun  suwun  saged  ngoreksi.

5. IWEL - IWEL

               Iwel-iwel  meniko  termasuk  jajanan  tradisional  wonten  jawi, jajanan  meniko  termasuk  langka  amargi  jarang  wonten  peken  tradisional , Wonten  jawi wetan iwel-iwel  meniko  wonten nipun  wekdal  upacara  tingkepan, aqiqah, ugi lujengane  lare  ingkang  nembe  lair.
               Iwel-iwel meniko  sampun  wonten  mulai  jamanipun  wali. Asalipun  saking  kata  Waliwalidayya. Penggalipun  saking  dongo  kangge  tiyang  sepah Rabbighfirlii  waliwalidayya.......amargi  piyantun  jawi  meniko  susah anggenipun  ngucapaken, milo  dados  iwel-iwel. Putra  ingkang  wonten  kandetan  utawi  sampun  lair  di  suwun  dados  putra  sholeh / sholehah  ugi  terus  ndongakaken  piyantun  sepahe.
              Wonten  ugi  sejarah  ingkang  nyebataken  iwel-iwel  wonten  versi  sanesipun, saking  basa  jawi  kemiwel  wonten  basa  Indonesianipun  Nggemesaken. mbok  bilih  meniko  dados  ndonga  supados putra  ingkang  di  kandut  utawi  sampun  lair  dados  putra  ingkang  nggemesaken, putrane  sehat, normal, mboten  kirang  menopo-nopo  ugi  remenaken.
               Iwel-iwel  meniko  biyasane  dipun  bungkus  kaliyan  ron  pisang  bentuk ipun  limas  segitiga, Bahanipun  saking  wos  ketos / glepung  ketos  di  campur  kaliyan  parutan  klopo  enem. Gendhis  abrit  dipun  tambahaken  wonten  sak lebete  adonan. Wekdal dikukus gendhis  abrit leleh, menawi  sampun  mateng  dipun  cokot, gendhis  abrit  lumer, manis

Carane  Gawe  Iwel-Iwel
Bahan :
1. Wos  direndem  2  lajeng diselep
2. klopo  setengah  tuek  dipun  resiki  lajeng  di parut
3. Sarem  1  sdm
4. Toya  umop  sak cekape
5. Gendhis  abrit  ingkang  disisir  alus  kangge  isi

Carane  Ndamel
1. Campur  glepung  wos , klopo  ugi  sarem
2. Siram-siram  kalih  toyo  umop  sacekape, ngantos  adonanan kados butiran  lan  sekedik  lengket
3. Siapaken  satunggal  lembar  ron  pisang, bungkus ipun  kados badhe  ndamel  sekul  bungkus. Pendhet
    sekedik  adonan, isi  kalih  gendhis  abrit  ugi  tutup  kalih  adonan  malih. tutup  ron  pisang  kados  limas
    segitiga  nagantos  adonan  telas.
4. Kukus  ngantos  mateng (ron  layu layu  ugi wernine  dados  enem)
Filosofi  saking  jajan  iwel-iwel  gih  meniko  harapan  tiyang  sepah  supadhos  kang  putra  benjang  dados  putra  ingkang  bekti  dumateng  tiyang  sepahipun  kekalih.

6. PLERET

                Pleret , jajanan  ingkang di damel saking  glepung  wos, gendhis  ugi  santen, jaman  sakmeniko jajanan  meniko  sampun  mboten  dikenal  kalih  lare-lare  saking  jawi. Jajanan  khas  jawi  ingkang  biasanipun  wontenipun  wanci  upacara  adat  ingkang  penting  ugi  diremeni lare-lare, jajanan  meniko  menawi  wonten  dusun  taksih  wonten.
                Jajanan  pleret  meniko  biasanipun   kangge  acara  , kelahiran,  pernikahan,  ingkang   dibentuk  boneka  alit ingkang  lucu. Boneka  pleret  meniko  dados  lambang  pengantin  kaliyan  setunggal  payung  wonten  inggile. Meniko dimaksud  supados  pengantin  dipun  lindungi  ugi  wonten  keadaan  remen  utawi  sedih  sampek  akhir  hayat  tetep  sareng.
                wonten  daerah jawi  wet, namung  wonten  daerah  tartamtu  mawon, sebab  pleret  sakmeniko  sampun  digantos  kalihan  kue  tart  ingkang dipun  anggep  sae  ugi  modern. Jajanan  pleret  biasanipun  ugi  di damel  kangge  acara  keleman, gih  meniko  acara  poro  petani  wanci pantun  awit  meteng ( berbuah), tradisi  piyantun  jawi  biasanipun nggunakaken pleret. Wonten  acara  keleman,  pleret  dipun  bentuk  kados  uler, disukani  parutan  klopo  kersane  mirip  uler.
                Para  petani  percados  bilih  pleret  uler  kasebut  saget  ngindaraken  taneman  pantun   saking  uler  supados  asilipun  panen  saget  katah. Jaman  sakmeniko  sampun  modern, petani  sakmeniko  sampun  males  ndamel  pleret, remen  tumbas  jajanan  pasar  kanti  alasan  luwih  praktis.


7. BUBUR  ABANG PUTIH

Jenang  utawi bubur  meniko  ubo  rampe  ingkang  dingge  tiyang  jawi  wedal  kelahiranipun  lare. Ubo  rampe  meniko  salah  satunggaling  gih   meniko  jenang  abrit, jenang petak  lan  sanesipuun  ingkang  kagungan  makna  utawi  arti  kiyambak-kiyambak.
  • Jenang  meniko  gih  meniko  bubur  ingkang  rupine  pethak,  bubur  pethak  meniko  ubo  rampe  ingkang dipun  damel  saking  wos  ingkang  disukani  sekedik  sarem. Bubur  pethak  meniko  dipun  maksudaken  dados  penghormatan  ugi  pangarep-arep  (harapan)  tiyang  ingkang  dipun  tujuaken  dumateng  tiyang  sepah  utawi  leluhuripun  supadhos  diparingi  restu  ugi  pikanthuk  kaselamatan. Kalih  nenek  moyang   tiyang  jawi, bubur  pethak  dimaksudaken  dados  wiji  saking  bapak  utawi  sperma  utawi  ludiro  pethak. Wonten  ritual  sesaji, ubo  rampe  jenang  pethak  niki  ugi  wonten  gandenganipun  gih  meniko  jenang  abrit, amargi  sedanten  gadahi  makna  kiyambak  ugi  termasuk  jajan  ingkang boten  saget  dipisahaken.
  •  Jenang  Abrit  gih  meniko  bubur  ingkang  rupine  abrit. Bubur  abrit  meniko  ubo  rampe  ingkang  di  damel  saking  wos  disukani  sekedik  sarem  ugi  dipun  campur  kalih  gendhis  jawa  kersane  rupine  dados   abrit. jenang  abrit  dimaksudaken  pangurmatan  lan  panyuwunan  dumateng  tiyang  sepah  kersane  disukani  do'a  ugi  restu  sahinggo  pikantuk  kaselamatan. Jenang  abrit  dimaksudaken  dados  lambang  wiji  saking  ibu  utawi  ludiro  abrit.

Jenang  abrit  lan  jenang  pethak  meniko  dipun  maksudaken  dados  lambang  gesangipun  manungso  ingkang  kacipto  saking  toyo  kekehidupan  tiyang  sepahipun. Wonten  mriki  dados  satunggaling  sperma  utawi  dipun  lambangaken  dados  ludiro  pethak , jenang  abrit  ugi  jenang  pethak  dipun  artosaken  dados  simbul  dadosipun  putra  amargi  dados  satunggaling  ludiro  bapak  ugi  ibu. milo  niku  maksudipun  sesaji  jenang  abrit  ugi  jenang  pethak  meniko  dados  bentuk  kito  sedoyo  kedah  hormat  dumateng  tiyang  sepah.

Komentar